Wester in de Tang

Columns

Een quizvraag. “Paniek in Den Haag na lekken begroting”. Stond deze vierkolomskop afgelopen week op voorpagina van de Volkskrant? Waar of niet waar?

Het goede antwoord is: niet waar. Weliswaar werd de begroting dit jaar gelekt en ontstond er paniek in Den Haag, maar de kop dateert van 16 september 2004.
Ook toen, vijf jaar geleden, lag de begroting voor Prinsjesdag op straat en ook toen was het Frits Wester van RTL4 die de primeur had.

Alles herhaalt zich, wist Nietzsche al, zij het dat alles zich herhaalt in een iets andere gedaante. Dit stukje is dan ook een herhaling van mijn Paroolstukje van 18 september 2004, maar dan net iets anders.

Hartelijk gefeliciteerd, Frits!

Jammer alleen dat de primeur er tegenwoordig nauwelijks meer toedoet. Dat is wel eens anders geweest. Ooit was er tijd dat kranten elkaar beconcurreerden met primeurs. Amerikaanse dagbladen hadden zelfs speciale “primeurjagers” in dienst, waarbij het niet van belang was waar het bericht over ging, maar dat het als eerste werd gebracht. De beruchte krantenmagnaat William Randolph Hearst (1863-1951) gaf zijn redacteuren de opdracht zelf primeurs te verzinnen als er geen nieuws was.

Ik was nog een jong journalistje toen ik van dichtbij een grote primeur meemaakte. Het was 1976 en Joop van Tijn van Vrij Nederland had het Lockheed-rapport te pakken, waarin stond dat Prins Bernhard zich had laten omkopen. Direct na publicatie verkeerde heel Nederland in rep en roer, maar al snel daarna kwam de tragiek van de primeur aan het licht.

De primeur is het snufje aftershave van de journalistiek: een uurtje later ruik je er al niets meer van, of om in de woorden van de bekende journalist H.J.A.Hofland te spreken: “Primeurs? In deze tijd van satellieten? M’n reet…!”.

Dat riep hij al dertig jaar geleden, maar het geldt nog steeds en meer dan ooit. Je kunt wel als eerste iets op het spoor zijn, maar binnen een minuut staat het – meestal zonder bronvermelding – op het net.

Watermerk

Omdat de techniek voortschrijdt, wist men dit jaar snel wie er had gelekt. Wat in 2004 nog niet kon, is in 2009 al een abc’tje. Frits Wester was nu zo onhandig om enkele begrotingspagina’s online te zetten, waarna het voor een paar hobbyisten niet moeilijk meer was om een PvdA-watermerk (zie ook  GeenStijl) in de documenten te herkennen. Voor het lek – Paul Tang is de naam – zat er toen niets anders op dan zijn daad op te biechten. Verschillende PvdA’ers haasten zich om te verklaren dat Tang “alleen” had gehandeld.

Ik voorspel u dat er volgende jaar weer wordt gelekt. Politici hebben belang bij lekken, want dan kunnen zij het nieuws beïnvloeden. En journalisten hebben belang bij lekken, want dan zijn zij de eersten die het nieuws brengen. Een hoofdredacteur vindt het altijd fijn als een van zijn jongens of meisjes dicht bij het vuur blijkt te zitten. Het enige punt van verschil is dat niet alle partijen gelijktijdig belang hebben bij het lekken.

Paul Tang

Die verstrengeling van belangen maakt het zeer onwaarschijnlijk dat Paul Tang ooit zal worden vervolgd. Volgens Paul Scholten, de oud-burgemeester van Delfzijl, is dat wettelijk wel mogelijk. In de Volkskrant schreef Scholten dat het oplopen van een strafblad de beste remedie is om het lekken tegen te gaan. Daar geloof ik eerlijk gezegd niets van.

Misschien dat je met een veroordeling op zak een tijdje niet meer kaartjes mag knippen op de tram of dat het moeilijk wordt een andere overheidsbaan te krijgen, maar voor een kamerlid zal zo’n aantekening op het strafblad weinig uitmaken. Kamerleden zijn kleine zelfstandigen, die een mandaat van de kiezer hebben gekregen. Janmaat bleef ook gewoon kamerlid, toen hij was veroordeeld voor zijn tautologie: vol is vol. Bovendien: als Tang veroordeeld wordt, moet Frits Wester dan niet worden aangeklaagd voor heling?

Frits Wester

Paul Tang is natuurlijk een ijdele kwast die graag goeie maatjes wil zijn media, maar verwijtbaar is vooral het gedrag van Frits Wester, die zijn bron beter had moeten bewaken.

Het Parool, 19 september 2009