Een man zonder verantwoordelijk heden

Invallen

Sinds het debacle met de Amsterdamse Noord/Zuidlijn in een vernietigend rapport is vastgelegd, reist burgemeester Job Cohen stad (en land) af om uit te leggen dat hij er helemaal niets mee te maken had. Hoewel hij zo’n beetje de enige bestuurder is dat allemaal vanaf het begin heeft meebeleefd, treft hem nauwelijks schuld.

Cohen 2

Een burgemeester heeft namelijk niets te zeggen over zulke projecten. De werkelijk verantwoordelijken zijn de wethouders, aldus Job Cohen zelf. Onlangs nog werd hij geïnterviewd door de Volkskrant en daar zei hij het weer: “Iedereen denkt dat de burgemeester de baas is. Dat is-ie niet.
De wethouders zijn de baas.  Dat geldt zeker voor de Noord/Zuidlijn, waarvoor speciaal een wethouders is”.

Formeel zal dat vast en zeker waar zijn, maar erg krachtdadig en heldhaftig klinkt zo’n houding niet. Je vraagt je af of Cohen ook alle betrokkenheid van zich af had geworpen als de aanleg van dat metrolijntje een fluitje van een cent was geweest.

Maar goed, mij gaat het even om iets anders.

Mijn gedachten gaan terug naar de Kamerverkiezingen van 2003. Herinnert u zich nog dat PvdA-partijleider Wouter Bos ineens Job Cohen voordroeg om na de verkiezingen minister-president te worden? Bos achtte zichzelf nog niet rijp voor die functie en wilde liever de fractie blijven leiden. Cohen werd voorgedragen als de man van ervaring. Cohen was een echte leider, iemand die knopen kon doorhakken en moeilijke klussen tot een goed einde wist te brengen. Ik zei nog hoe Bos zijn huis uitstapte, waar hij werd opgewacht door een legertje journalisten. Zichtbaar ingenomen met zijn beslissing maakt hij bekend dat Job Cohen de grote man was geworden.

Met de kennis van toen en de wetenschap van nu moet je constateren dat Cohen destijds volkomen ten onrechte is voorgedragen voor het premierschap. Als burgemeester van Amsterdam is Cohen volgens eigen zeggen nooit de baas geweest. En als je ergens niet de baas van bent, dan kun ook je leiderschap niet bewijzen. Kortom, in 2003 heeft Cohen zich laten fêteren als de leider die hij krachtens de minimale bevoegdheden van zijn functie helemaal niet was.

Die conclusie moet je toch opmaken uit Jobs eigen woorden.

Bos+Cohen

Zoals wij nu weten, is het er niet van gekomen. Bos won in 2003 wel de verkiezingen, maar zijn zege was niet groot genoeg om het premierschap voor zijn partij op te eisen. Niet Cohen werd minister-president, maar Jan-Peter Balkenende. Bos kwam niet eens in de regering. Dat gebeurde pas later, toen de PvdA zijn winst weer was kwijt geraakt. Cohen bleef intussen burgemeester, onmachtig tot een echte leider uit te groeien. Bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn had hij “geen reden om erbovenop te zitten”, zoals hij tegen de Volkskrant zei.

Zou het voortaan beter gaan als wij een gekozen burgemeester krijgen?

Cohen is er een voorstander van en ook mij lijkt die staatsrechterlijke vernieuwing  een stap vooruit. Wanneer de burgers van een stad ook in Nederland hun eigen burgervader kunnen kiezen, dan is dat alleen maar goed voor het herstel van het democratisch elan.

Maar met alleen het kiezen van de burgemeester ben je er nog niet. Je moet zo’n burgemeester ook de macht geven die hem (of haar) in staat stelt het leiderschap uit te oefenen. Opdat een burgemeester in de toekomst niet alleen het lint doorknipt, maar ook kan zeggen: “Onder mijn bezielende leiding is dit project gerealiseerd en daarom ben ik trots op mijn team”.

Binnenlands Bestuur, 22 januari 2010