The Max Pam Globe
- Sinds 1998
- 25-04-2024
- @maxpam1 volgen © Max Pam
Bent Larsen (1935-2010)
Schaken
“Het schaakspel”, heeft Bent Larsen eens gezegd, “is een aantrekkelijke maîtresse”. Vorige week is deze Deense grootmeester in Buenos Aires op 75-jarige leeftijd overleden en één ding is zeker: hij is zijn maîtresse zijn hele leven trouw gebleven.
In de jaren zestig en zeventig behoorde Larsen tot de sterkste schakers van zijn tijd. Fischer en hij waren de enigen die met succes aan de Russische suprematie wisten te tornen. Larsen heeft zichzelf zelfs een tijdje “toernooiwereldkampioen” genoemd, omdat er geen andere speler was die zoveel toernooien wist te winnen. Hij zegevierde in maar liefst drie kandidatentoernooien (Amsterdam 1964, Sousse 1967 en Biel 1976), een ongehoorde prestatie die nooit is geëvenaard.
Alleen aan de wereldtitel is hij niet toegekomen. In 1971 maakte Bobby Fischer een einde aan al zijn illusies door hem in Denver met 6-0 te verslaan. Die uitslag was geen werkelijke weergave van de krachtsverhoudingen, maar Larsen is de klap nooit meer te boven gekomen.
In zijn grote tijd was Larsen een vechter die tot het uiterste ging. Op Chessvibes vertelt Yasser Seirawan over een toernooi in Argentinië. Andersson en Larsen hadden de leiding met een half punt en wanneer de partij in remise zou eindigen, moesten de achtervolgers maar zien te winnen. Andersson, die de faam had de grootste remiseschuiver ter wereld te zijn, zette met wit een onschuldig systeem op en bood na een paar zetten inderdaad remise aan.
Waarop Larsen achteruit deinsde en riep: “No!”.
Typisch Larsen.
Hij schrok voor geen enkele complicatie terug en toonde vaak stalen zenuwen. “De maag is een essentieel onderdeel van de schaakmeester”, heeft hij ook eens gezegd. Hij wilde altijd winnen, maar na een nederlaag ging hij niet bij de pakken neerzitten. In zijn originele, onnavolgbare stijl versloeg hij menig wereldkampioen. Botwinnik, Smislov, Tal Spasski, Petrosjan en zelfs Karpov zijn allemaal wel een keer onder zijn juk doorgegaan.
Laren had zo zijn eigen openingenrepertoire. Daarover heeft hij eens gezegd: “Ik speel niet met opzet openingen die slecht zijn. Ik ga uit van het verrassingselement, wat betekent dat ik soms een variant speel, waarvan ik zelf ook wel weet dat die niet helemaal correct is”. Toch is Larsen zeker geen kamikazeschaker geweest. Hij was ook in zijn element in zware positionele stellingen en in moeizame eindspelen.
Om Larsen te eren, volgen hier zijn twee overwinningen op Fischer.
Fischer-Larsen (Santa Monica, 1966)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. O-O Pf6xe4 6. d2-d4 b7-b5 7. Lc4-b3 d7-d5 8. d4xe5 Lc8-e6 9. c2-c3 Lf8-c5 10. Pb1-d2 O-O 11. Lb3-c2 Le6-f5 12. Pd2-b3 Lf5-g4 13. Pb3xc5 Pe4xc5 14. Tf1-e1 Tf8-e8 15. Lc1-e3 Pc5-e6 16. Dd1-d3 g7-g6!?
Veiliger was 16. … Pf8, met ongeveer gelijk spel.
17. Lc1-h6 Pc6-e7 18. Pf3-d4 Pe7-f5 19. Pd4xf5 Pe7xf5 20. Lh6-d2 Dd8-h4!
Want 21. Dd5x? Tad8 22. Dc6 Pe7 wint een stuk.
21. Dd3-f1 Pe6-c5 22. g2-g3 Dh4-c4 23. Df1-g2 Pc5-d3 24. Lc2xd3 Dc4xd3 25. Ld2-g5 c7-c6 26. g3-g4 Pf5-g7 27. Te1-e3
Hier is vooral 27. Lf6 aanbevolen. Vermoedelijk kan zwart dan standhouden.
27. … Dd3-d2! 28. b2-b3 b5-b4 29. Dg2-h3?
Een blunder.
29. …b4xc3! 30. Dh3-h6
Zeldzaam. Fischer moet overzien hebben dat 31. Lf6 d4 32. Dh7x+ Kh7x 33. Th3+ niet mat is wegens 33. … Dh6!
30. … Pg7-e6 en wit gaf op.
Fischer-Larsen (Palma de Mallorca, 1970)
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 Pb8-c6 6. Lf1-c4 e7-e6 7. Lc4-b3 Lf8-e7 8. Lc1-e3 O-O 9. Dd1-e2 a7-a6 10. O-O-O Dd8-c7 11. g2-g4 Pf6-d7 12. h2-h4?
Nu weten wij dat dit te langzaam is.
12. … Pd7-c5 13. g4-g5 b7-b5 14. f2-f3 Lc8-d7 15. De2-g2 b5-b4 16. Pc3-e2 Pc5xb3+ 17. a2xb3 a6-a5 18. g5-g6 f7xg6 19. h4-h5 Pc6xd4 20. Pe2xd4 g6-g5 21. Le3xg5?
Hij had moeten doorpakken met 21. h6!
21. … Le7xg5+ 22. Dg2xg5 h7-h6! 23. Dg5-g4 Tf8-f7 24. Th1-g1 a5-a4 25. b3xa4 e6-e5!
Wint een stuk, want 26. Pf5 Lf5x 27. ef5x Ta4x is hopeloos.
26. Pd4-e6 Dc7-c4 27. b2-b3 Dc4xe6 28. Dg4xe6 Ld7xe6 29. Td1xd6 Ta8-e8 30. Td6-b6 Tf7xf3 31. Tb6xb4 Te8-c8
Wit heeft nog wat compensatie, maar het is niet genoeg.
32. Kc1-b2 Tf3-f2 33. Tg1-c1 Le6-f7 34. a4-a5 Tc8-a8 35. Tb4-b5 Lf7xh5 36. Tb5xe5 Lh5-e2 37. Te5-c5 h6-h5 38. e4-e5 Lh5-f3 39. Kb2-c3 h5-h4 40. Kc3-d3 Tf2-e2 41. Tc1-f1 Ta8-d8+ 42. Kd3-c3 Lf3-e4 43. Kc3-b4 Td8-b8+ 44. Kb4-a3 h4-h3 45. e5-e6 Le4xc2 46. b3-b4 Te2-e3+ 47. Ka3-b2 Lc2-d3 48. Tf1-a1 Ld3-a6 49. Tc5-c6 Tb8xb4+ 50. Kb2-c2 La6-b7 51. Tc6-c3 Te3-e2+ 52. Kc2-d1 Te2-g2 en wit gaf op.
Volgende week het vervolg over Larsen gaan.
Het Parool, 18 september 2010