De eeuwige trouw van Eva Braun

Boeken etc

Eva Braun. Leven met Hitler
Heike B. Görtemaker
Uitgever: Cossee
Sterren: * * * *

Eva Braun 3

Martin Bril, die ergens in zijn leven geobsedeerd was geraakt door Napoleon, vertelde me eens dat er nog dagelijks een boek of een studie verschijnt over de Franse veldheer. Ik was bereid hem onmiddellijk te geloven. Maar als dat waar is, moet er zeker elk uur een boek of een studie worden gepubliceerd over de Tweede Wereldoorlog.

Je hoeft niet eens een Duitse boekhandel binnen te lopen om dat fenomeen vast te stellen. In elke boekhandel, waar ook ter wereld, tref je een zojuist verschenen titel aan die teruggrijpt op de duistere periode van het nationaalsocialisme.

Van een monografie over de Hitlergroet tot gezellige ansichtkaarten van Leni Riefensthal, bijna alles uit die tijd lijkt belangwekkend genoeg voor een boek. Een substantieel aantal daarvan wordt ook nog eens een bestseller.
Harry Mulisch heeft eens gezegd dat de Tweede Wereldoorlog pas is afgelopen als de laatste  in 1945 geboren mens is overleden, maar ik heb het gevoel dat het veel langer gaat duren.

Enkele weken geleden bezocht ik Berchtesgades, dat aan de voet ligt van de Obersalzberg. Ik vond dat ik mij op uitje moest trakteren, nadat ik dagen lang in een bedompte rechtszaal had gezeten, waar het proces tegen Iwan Demjanjuk wordt gevoerd. Van München is het een dik uur rijden naar de Obersalzberg, waar de lucht kraakhelder en gezond is. In mijn koffer zat het boek van Heike B. Görtemaker: Eva Braun. Leven met Hitler.

Eva Braun 2

Eva Braun was de geheimzinnige vriendin van Hitler, met wie hij op 30 april 1945 in zijn Berlijnse bunker zelfmoord pleegde. Hun lichamen werden verbrand, juist voordat de Russische tropen binnenstormden. Voor Eva stond het vast dat zij samen met haar geliefde Führer de dood zou verkiezen boven gevangenschap door de joodse plutocraten van het bolsjewisme, of zoiets. Zij had er in die laatste oorlogsdagen speciaal de Obersalzberg voor verlaten. Daar sloot zij de deur van Hitlers buitenhuis Berghof achter zich en reisde naar Berlin.  Vervolgens voerde zij haar plan uit om samen met der Führer een einde aan hun leven te maken.

Hitlers lievelingsherder Blondi kreeg de eerste ampul met gif en zakte meteen in elkaar. ’s Middags, tussen drie en vier, beet Eva de blauwzuurcapsule stuk en stierf voor Hitlers ogen. Toen deed der Führer hetzelfde, waarbij hij zich voor de zekerheid ook een kogel door de rechterslaap schoot. Eva was op dat moment 33 jaar. Een vrouw zonder kinderen en zonder een gezin. Maar wat zij altijd zo vurig had gewild, had zij tenslotte ook bereikt. Een huwelijk met de man die zij bewonderde en liefhad: Adolf Hitler.

In haar boek onderneemt de historica Heike Görtemaker een poging Eva Braun zo objectief mogelijk te beschrijven. Over wat zij niet weet, weigert zij al te veel te speculeren. Weliswaar vermoedt zij dat Adolf en Eva ook seks hebben gehad – en dat Hitler geen homoseksueel is geweest – maar hoe de beleving van hun seksualiteit eruit heeft gezien, daarover doet zij geen uitspraken. Of Hitler zich in bed zich van een sadomasochistische heeft laten zien, en wat  zoiets ons zou kunnen vertellen over zijn karakter – dat zijn bespiegelingen waaraan Görtemaker zich niet waagt. Zij houdt zich aan de feiten en het interesseert haar niets hoe Eva heeft gekeken naar Hitlers ballen, waarvan er één volgens de legende in zijn jeugd zou zijn afgebeten door een geitenbokje.

Jammer natuurlijk, want wie houdt er niet van sappige details? Maar tegelijkertijd ook terecht, want uiteindelijk heb je meer aan harde feiten dan aan boterzachte roddels en speculaties.

Anders dan haar voorgangers beschrijft Görtemaker de maîtresse van Hitler niet als een dom en onschuldig burgertrutje, dat der Führer alleen maar vermaakte met danspasjes en lichamelijke oefeningen. Was Eva aanvankelijk niet veel meer dan een negentienjarige bewonderaarster die in Hitler een vaderfiguur zag, in de loop der jaren groeide zij uit tot een van de invloedrijkste personages in Hitlers coterie op de Obersalzberg. Hoge nazi’s konden niet meer om haar heen, wanneer zij “de chef” te spreken wilden krijgen. Zelfs Speer zag zich genoodzaakt een goede relatie met haar te onderhouden, wilde hij in de gunst van Hitler blijven. Op een gegeven moment was Eva nog de enige die Hitler kon onderbreken, als hij weer een van zijn lange monologen afstak.

En dan gingen zij samen naar boven, naar de slaapvertrekken die verder niemand te zien kreeg. Na de oorlog is Berghof  is afgebroken om te voorkomen dat dit huis een bedevaartsoord zou worden. Op de plek waar het huis is aangelegd groeit een verwilderd dennenbos. Het is dus niet meer mogelijk om met eigen ogen te zien waar Adolf en Eva “het gedaan” hebben.

Een speciaal hoofdstuk wijdt Görtemaker aan de rol van de vrouw in het nationaalsocialisme. Tot dusver is steeds aangenomen dat die rol niet verder ging dan die van huisvrouw en leverancier van blonde Germaanse kinderen. Na de oorlog hebben veel Duitse vrouwen die mythe uit eigen belang in standgehouden. Maar het boek van Görtemaker bevestigt het beeld van recente studies dat de rol heel wat verder ging dan alleen maar het voortplanten van de superieure Duitse soort. Honderdduizenden vrouwen werkten in de oorlogsindustrie. Daarbij waren zij vaak goed opgeleid en steunden zij uit alle macht hun mannen die naar het front gingen.

Het even tijd gekost voordat Eva Braun haar plaats gevonden heeft te midden van de machtigste vrouwen van het Derde Rijk. Aanvankelijk werd haar opkomst door de rivaliserende echtgenotes met afkeuring en jaloezie bezien. Daarbij had zij het nadeel dat de buitenwereld onkundig werd gehouden van haar bestaan. Officieel was Hitler getrouwd met Duitsland en had hij het op zich genomen dit noodlot in eenzaamheid te dragen. Die houding had Hitler afkeken van de antisemitische Weense burgermeester Karl Lüger – “Wer Jude ist, bestimme ich!” – die ongetrouwd wenste te blijven, omdat hij dacht daarmee de vrouwelijke kiezers voor zich te winnen.

Zo bezien was Hitler getrouwd met alle Duitse vrouwen en was Eva hun vertegenwoordigster, die het was gegund ook vleselijk tot hem door te dringen. Die verborgen positie gaf haar aan de andere kant ook een voorsprong, niet alleen op Emma Göring, Ilse Hess en Gerda Bormann, maar ook op Magda Goebbels, die lange tijd als de first lady door het Derde Rijk naar voren is geschoven.

Als je Eva Braun zou moeten samenvatten in één woord dan is het: trouw. Die eigenschap beschouwde Hitler ook als het allerhoogste beschouwde. Zelfs haar zelfmoordpogingen kwamen voort uit trouw aan der Führer.

Daarmee symboliseert zij de slaafse gehoorzaamheid, waarmee het Duitse volk zich naar zijn eigen ondergang heeft laten slepen.

HP/De Tijd, 20 april 2011