De billen van Bobby Fischer

Schaken

Op 5 juli gaat in Londen en New York de film Bobby Fischer against the World in première. Wie goed zoekt, kan de documentaire op internet downloaden. Vandaar dat ik u  kan vertellen wat u zo ongeveer te zien krijgt.

Bobby Fischers billen 2

Bobby Fischer against the World is een door HBO (van de Soprano’s en Mad Men) geproduceerde documentaire van Liz Garbus. De film toont Fischer (1943-2008) vooral vanuit een Amerikaans perspectief, dat wil zeggen dat het gemaakt is voor een groot publiek dat weinig van schaken weet.

Het zijn ook vooral Amerikanen die aan het woord komen: Larry Evans, Anthony Saidy, Paul Marshall, Dick Cavett en Henry Kissinger.

Zij waren ook degenen die dichtbij Fischer stonden, toen hij in 1972 twijfelde of hij naar IJsland zou gaan om tegen Boris Spasski te spelen.

De film bevat weinig nieuws, maar er zitten prachtige beelden in die ik niet eerder heb gezien. Zo blijkt dat Harry Benson, de fotograaf van Life, een hele serie foto’s heeft gemaakt in de tijd dat Bobby veel aan fysieke training deed. Fischer slaand op een boksbal. Fischer onder water zwemmend. Fischer tafeltennissend en Fischer naakt onder de douche. Zo komen wij oog in oog te staan met de blote billen van Bobby, wat in elk geval de indruk bevestigt dat Fischer in zijn jonge jaren een bijzonder knappe man is geweest.

Tragisch daarentegen zijn beelden van Fischer, terwijl hij ergens – vermoedelijk in Pasedena – door zo’n typische Amerikaanse buitenwijk sjokt. Fischer had geen rijbewijs, hij moest alles te voet doen en dan loopt hij daar tegen de schemering langs Burger King, op weg naar de volgende shopping mall.

Bobby against the world

De documentaire tracht vast te stellen waar het misging met Fischer en waar zijn paranoïde ondragelijke proporties begint te krijgen. Een gebrek aan empathie had Fischer al voor hij de WK-match speelde. Om de pers te ontvluchten, logeerde hij toen in het huis van Saidy, die voortdurend op hem inpraatte om vooral toch naar IJsland te gaan. Dat gebeurde, terwijl in een andere kamer Saidy’s vader doodziek in bed lag. Op een gegeven moment raakte Saidy’s geduld op en riep hij: “In godsnaam, Bobby, mijn vader ligt op sterven”.

Waarop Fischer antwoordde: “That’s okay. I don’t mind”.

Nieuw voor mij zijn de briefjes waaruit blijkt dat Fischer verliefd is geweest op Zita Raiczanyi, een Hongaarse meisje. Zij bracht hem even terug naar het schaakbord, maar gaf hem snel weer de bons. Bobby blijkt op IJsland te zijn gestorven aan een verwaarloosde prostaatkanker. Als hij zich hij laten behandelen, had hij vermoedelijk nog geleefd, maar Fischer wilde niet dat iemand hem aanraakte, en zeker geen arts. De grote afwezige in de documentaire is Boris Spasski. In een portret van Fischer is zijn oordeel eigenlijk onmisbaar, maar kennelijk wilde Spasski niet, of voelde hij zich na zijn attack onvoldoende aanspreekbaar.

Bobby Fischer against the World moet iedere schaker gaan zien, maar verwacht er niet te veel van.

Het Parool,  1 juli 2011