Het geweer van generaal Van Uhm

Buitenhof

Op het ideeëncongres Tedx, dat in de Amsterdamse Stadschouwburg werd gehouden, heeft Peter van Uhm – commandant der Nederlandse strijdkrachten – zijn publiek verbaasd door tijdens zijn toespraak een groot geweer ter hand te nemen. Het was een Diemaco-geweer, dat door Nederlandse militairen in Afghanistan wordt gebruikt.

Van Uhm

De generaal liet zich het semi-automatische wapen aanreiken door een vrouwelijke soldaat, een blondine, die vervolgens in een kittig ganzenpasje weer het podium verliet. Daarna verwijderde de generaal de patroonhouder, waarmee hij in elk geval suggereerde dat het geweer doorgeladen was.

Het publiek hing meteen aan zijn lippen.

Hierna legde Van Uhm uit dat geweren, mits in goede handen, de vrede bevorderen. Hij vertelde het verhaal van zijn vader, die bij de slag om Nijmegen op nazitroepen had geschoten, maar had gemist omdat zijn oude geweer niet ver genoeg reikte. Om die misser goed te maken is de zoon later het leger ingegaan. En nu stond die zoon als generaal op de bühne en hield een ode op het geweer, dat instrument waarmee democratie en vrijheid worden verdedigd. Van Uhm vroeg respect voor de troepen in Afghanistan.

Laat ik vooropstellen dat ik mij kan vinden in de gedachte dat het legitiem is om democratische waarden met militaire middelen te verdedigen. Op een bepaalde manier heeft zelfs de atoombom zoiets gedaan en wat mij betreft mag de generaal, in zijn behoefte om aanschouwelijk onderwijs te geven, de volgende keer best een atoombom meenemen naar de Stadsschouwburg.

Maar het wordt toch anders wanneer het niet zo zeer gaat om de verdediging van de democratie, maar wanneer de democratie gewapenderhand moet worden gebracht, zoals dat in Afghanistan kennelijk de bedoeling is.

De Afghaanse oorlog duurt inmiddels tien jaar, twee keer zo lang als de Tweede Wereldoorlog. En wat is bereikt? In een recent rapport van de Verenigde Naties staat dat Afghanistan onveiliger is dan ooit. Veel Afghanen trekken weg. Met vrouwenrechten gaat het volgens een ander rapport bergafwaarts. Nog onlangs heeft de Europese Unie de vertoning geblokkeerd van een met Europees geld gefinancierde documentaire over de deerniswekkende situatie van vrouwen in Afghaanse gevangenissen. De film zou gevaarlijk zijn voor de vrouwen zelf, met name voor een vrouw die vast zit, niet omdat zij iets heeft misdaan maar omdat zij is verkracht. Volgens weer een ander rapport worden ook mannen op grote schaal gemarteld. Intussen hebben honderden studenten in Jalalabad gedemonstreerd tegen de aanwezigheid van westerse militairen en dreigt Afghanistan, volgens weer een ander rapport, af te stevenen op een burgeroorlog.

Er zijn ook successen: een recordvangst van bijna 7.000 liter morfine, 100 kilo heroïne en 80 kilo opium. En voor het eerst in dertig jaar was er weer een rockconcert.

Maar het einde van de oorlog is nog lang niet in zicht. Wel zijn inmiddels 25 Nederlandse militairen gesneuveld, onder wie de zoon van de generaal zelf, Dennis van Uhm die geen oud geweer had, maar vast wel een Diemaco.

Ik begrijp dat er, zowel persoonlijk als ideologisch, veel op het spel staat voor de Commandant der Nederlandse strijdkrachten, maar er komt een moment om de realiteit van een heilloze onderneming onder ogen te zien. Met wapens kun je een democratie wel verdedigen, maar niet opleggen. Zelfs niet met Diemaco-geweren.

Buitenhof, 27 november 2011