Christopher is niet de zoon van God

Boeken etc

God is niet groot
Christopher Hitchens
Meulenhoff
Sterren: * * * *

Hitchens1

De kerstdagen waren nog niet voorbij of op internet circuleerde een filmpje van priesters die, gewapend met stokken, op elkaar aan het inhakken waren. Onder rauw gebrul werden er flinke klappen uitgedeeld en tenslotte moest de politie eraan te pas komen om de vechtenden te scheiden. De plaats van handeling was nota bene de kerk in Bethlehem waar Jezus geacht wordt te zijn geboren.  Na tijdje beginnen die slaande en scheldende priesters, gehuld in hun pastorale gewijden, op je lachspieren te werken. Alsof tientallen Antoine Bodars nog gekker zijn geworden dan zij al zijn.

Ik kan mij goed voorstellen dat de video – uiteraard ook op YouTube te zien – inmiddels door GeenStijl is uitgeroepen tot “het beste belachelijke reli-filmpje van 2011”.

De priesters, die behoren tot verschillende christelijke stromingen, raakten met elkaars slaags over een grens die door de kerk schijnt te lopen. Kennelijk had een concurrent die grens overschreden en zo was de plek waar ooit een ezel naar de geboorte van de heiland had gekeken het strijdtoneel geworden van gewelddadig handgemeen.

Als Jezus dit had kunnen zien, dan had hij zich vast omgedraaid in zijn graf. De laatste aardse rustplaats van Jezus zou trouwens verderop liggen, in de Heilige Grafkerk in Jeruzalem. Overigens is ook  de plek vaak het middelpunt van knokpartijen geweest, zoals beschreven staat in Heilige Ruzies van Els van Diggele. In dit boek beschrijft deze Nederlandse journaliste op indringende wijze de manier waarop in Israël wonende christenen elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Ik kan Heilige Ruzies een ieder aanbevelen, die iets meer wil begrijpen van religieuze obsessies. Op die een of andere manier lijkt het wel of gelovigen helemaal hysterisch worden, zodra zij een voet in het Heilige land hebben gezet. Dan gaan ineens alle remmen los, zoals kinderen die op oudjaar zo maar bij de buren rotjes naar binnen gooien. God moet zich wel erg van deze wereld hebben afgewend dat hij zulke incidenten als in de kerk van Bethlehem laat geschieden. Had hij die priesters niet met één bliksemschicht het zwijgen kunnen opleggen?

Wat er in Bethlehem is gebeurde, gebeurt bijna op alle heilige plaatsen in Israël. Bij elke plaats die iets te maken schijnt te hebben met de God van de drie monotheïstische religies, heerst ruzie, haat en oorlog – daar kun je gif op innemen. In God is niet groot beschrijft Christopher Hitchens hoe het gat waar Mozes, naar verluidt, is uit gekropen, inmiddels ook tot een kolossale boksring is uitgegroeid. Verschillende partijen gaan elkaar daar te lijf en weten van geen ophouden. Zijn verslag lijkt aanvankelijk komisch, tot het tot je door begint te dringen hoe treurig van kwaadaardigheid het allemaal is.

Ach ja, Christopher Hitchens…

Nog juist voor de kerst stierf hij op 62-jarige leeftijd aan slokdarmkanker, naar men zegt, een ziekte die vooral wordt getriggerd door een combinatie van roken en drank. Straf van God, zeiden zijn tegenstanders. Maar eerlijk is eerlijk: van religieuze zijde is er ook gebeden voor het leven en het zielenheil van deze propagandist van het atheïsme. Helaas heeft het niet geholpen. Even leek een kleine opleving zijn einde uit te stellen, maar op 15 december stierf hij. Hitchens liet geen priester aan zijn bed komen en stierf in het besef dat er hierna niets meer zal zijn.

Hitchens 2

Ter nagedachtenis herlas ik nog eens zijn boek God is niet groot, dat ook in Nederland zijn bekendste is. In vertaling zijn wij inmiddels toe aan de vierde druk. Hoewel hij Hitchens niet specifiek religieus is opgevoed en hij zijn atheïsme niet voortkomt uit afvalligheid door slechte behandeling, is zijn levensverhaal niet zonder dogma’s verlopen. Hij schrijft daar eerlijk over, en met een flinke dosis ironie. Enige tijd is Hitchens gevallen voor de totalitaire verleiding van het marxisme. Het atheïsme van deze ideologie beschouwt hij zeker niet als een verdienste.

Daarnaast heeft Hitchens, en dat is even grappig als verrassend, een tijdje rondgelopen in het oranje als een volgeling van de man die wij in Nederland hebben gekend als “de baghwan”.  Weliswaar heeft Hitchens – min of meer stiekem – voor de BBC een documentaire over deze goeroe gemaakt, een documentaire die niet helemaal positief is uitgevallen, maar hij was daarin meer dan alleen maar een participerende journalist. Gelukkig hield hij tenslotte wel de ogen open. In zijn beschrijvingen van de afloop – de vlucht van de baghwan naar Amerika, waar hij ook zijn Rolls Royces stalde – toont Hitchens als een begenadigd observator.

Hitchens wordt vaak vergeleken met Richard Dawkins, die andere militante atheïst, die ook in Engeland is geboren. Hitchens is de meest polemische van de twee en in het openbaar kon hij een debat met grote felheid voeren. In de directe confrontatie was hij bijna onverslaanbaar. Op YouTube zijn daar verschillende staaltjes van te zien. Dawkins daarentegen blijft altijd ijzingwekkend beleefd, wat hem soms een starre professorale uitstraling geeft. Het voordeel van Hitchens is zijn Joodse achtergrond, waardoor hij uitstekend op de hoogte is van de Bijbelse verhalen en hun achtergronden.

Dankzij Hitchens kon ik ineens een grap thuisbrengen, die standaard in veel Joodse huisgezinnen wordt verteld. Die grap luidt: “Natuurlijk hebben de Joden Jezus vermoord, en daar zouden we (ze) best een beetje trotser op kunnen zijn”. Die grap gaat terug naar Maimonides, de rabbijn-filosoof die leefde in de twaalfde eeuw en die ook wel bekend staat als Rambam. Volgens Hitchens werd Jezus door Maimonides beschreven als “die walgelijke Nazareense ketter”. Verder stond Maimaonides erop dat de naam van Jezus nooit gebruikt zou worden zonder dat er een directe vervloeking op volgde, waarbij hij ook nog verkondigde dat Jezus het verdiende om eeuwig in uitwerpselen gekookt te worden.

“Die Joden zijn ook geen lieverdjes”, zou Hans Teeuwen gezegd hebben. Het commentaar van Hitchens is al even adequaat: “Wat zou die Maimonides een fijne katholiek zijn geweest”.

Hitchens laat niet na te zeggen dat ook in naam van het humanisme misdaden zijn begaan en dat voor die misdaden excuses gemaakt dienen te worden.  Zo oordeelt hij hard over een van de grote Amerikaanse helden, de journalist H.L. Mencken, vaak aangehaald door hen die opkomen voor de democraat en de vrijheid van meningsuiting. Mencken, die de religie in al haar vezels geselde, was volgens Hitchens veel te enthousiast over Nietzsche, verdedigde een vorm van sociaal-darwinisme, compleet met eugenetische blabla, en schreef tenslotte ook nog eens een welwillende recensie over Mein Kampf.

Goedemorgen.

Voor Hitchens was niets en niemand heilig. Van de twee grote atheïsten zal Dawkins, vooral ook door zijn biologisch werk, de belangrijkste blijken. Wij ze samen aan het werk wil zien, kan terecht op The Dialy Hitchens. Daarop staat een interview dat Dawkins met Hitchens heeft gehouden. Het zou ook zijn laatste interview worden, maar dat was toch al geen verrassing.

HP/De Tijd, 6 januari  2012