Misschien heeft mijn geheugen het vervormd, maar ik herinner mij een interview dat ooit in Brandpunt werd afgenomen door de legendarische journalist Frits van der Poel. Er zat een KVP-voorman in de studio, naar ik meen Norbert Schmelzer, want er was weer eens hommeles.
“Er heerst crisis in de KVP”, zei Van der Poel. Waarop Schmelzer inviel: “Crisis in de KVP? Daar weet ik niets van”.
Normaal gesproken kabbelt zo’n gesprek dan voort, maar Van der Poel (zie midden op foto) had de tegenwoordigheid van geest om te zeggen: “Zo, is er geen crisis? Hartelijk dank dan voor uw komst naar de studio. Dit was Brandpunt, goedenavond”. Uitzending voorbij. Een verbijsterde politicus bleef eenzaam achter.
Zo ongeveer ging het in mijn herinnering.
Overigens heeft Jeremy Paxman van Newsnight iets soortgelijks gedaan, toen hij een ontwijkende minister twaalf keer achtereen dezelfde vraag stelde, waarna hij het gesprek staakte.
Er is de laatste tijd veel geklaagd over onbeschofte journalisten op het Binnenhof. Inderdaad geeft het geen pas om een politicus, op weg naar de Kamer, de vraag te stellen: “En, wanneer heeft u voor het laatst geneukt?”.
Maar aan de andere kant heeft een politicus de morele plicht om de pers te woord te staan, ook als het even niet uitkomt. Ons hele politieke systeem is bedoeld als een garantie voor een open samenleving. Een achterkamertje kan bij hoge uitzondering een keer nodig zijn, maar dat moet geen weken lange gewoonte worden. Dan tast men de kern aan van de parlementaire democratie.
In dat licht bezien zijn de onderhandelingen in het Catshuis en de daarbij behorende mediastilte een regelrechte aanfluiting. Een toneelstukje, waarin politici – op aanwijzing van de Rijksvoorlichtingsdienst – met voorovergebogen hoofden door de tuin sjokken.
Zie ze lijden onder loodzware beslissingen!
Als het waar is, wat de minister-president in Buitenhof heeft beweerd, namelijk dat Nederland behoort tot de drie rijkste landen ter wereld, dan kan het toch geen drama zijn om het begrotingstekort met anderhalf procent terug te brengen. Wij hebben ook de Hongerwinter, de tijd van bestedingsbeperking en de oliecrisis overleefd. In het ergste geval keren wij gaan terug naar de levensstandaard van 2005, dat ik mij niet herinner als een jaar waarin wij als uitgemergelde zombies rondliepen.
Waarom dan toch het grote zwijgen en die vernederende taferelen van wachtende journalisten, die hopen op een kwootje of een lekje?
Dat komt, omdat de Nederlander verslaafd is aan geheimzinnigheid en dikdoenerij. In het hart van ons staatsbestel ligt het Geheim van Noordeinde, dat de monarchie betreft. Daar is nu het Geheim van het Catshuis bijgekomen, dat het kabinet betreft. En dan zijn er de vele geheimen van de Overheid. Nog deze week klaagde de Nationale Ombudsman over de geslotenheid van de staat, die het journalisten bijna onmogelijk maakt hun werk te doen.
Journalisten, breek de boel op bij het Catshuis. Laat dat wachten aan anderen over. Met zo’n mediastilte verdienen politici vragen naar hun neukgedrag. Ga weg bij die poort, want let maar op: als de berg niet naar Mohammed komt, komt Mohammed wel naar de berg. Het zal niet lang duren of ze staan voor jullie deur. En doe dan alleen open voor echte antwoorden, net als Frits van der Poel.
Buitenhof, 1 april 2012