In 2014 hoopt Koen Hilberdink zijn biografie te publiceren over Johan Polak, een van de aardigste aanstellers die ik ooit ben tegengekomen. “Zonder het geld dat ik geërfd heb, zou ik helemaal niets zijn geworden,” zei hij eens. Het was dan de bedoeling dat je hem voorzichtig tegensprak.
Als voorproefje op zijn biografie verscheen dezer dagen van Hilberdink: Boekenmanie, de geboorte van Johan Polak als uitgever. Het is een dun werkje, dat ik evenwel nog niet gelezen heb. Maar ik las wel de bespreking in NRC Handelsblad van Michel Krielaars.
In dat stuk geeft Krielaars een anekdote weer die in dat boekje van Hilberdink staat, maar hij doet dat in nogal vreemde bewoordingen.
Krielaars schrijft dit: “Een geestige anekdote die Hilberdink daarbij aanhaalt is die van de wederdienst die de filosoof Frits Staal moest geven nadat hij een keer met Polak mee naar Nice had mogen rijden. Toen zij daar op de eerste nacht samen op de hotelkamer sliepen, vroeg Polak de niet-homoseksuele, doch beeldschone Staal zich voor hem uit te kleden, wat hij zonder aarzeling deed.”
Inderdaad, Staal (hierboven links) is getrouwd geweest en hij had zelfs kinderen. Maar wie hem ‘niet-homoseksueel’ noemt, kan net zo goed Gerard van het Reve niet-homoseksueel noemen, omdat die getrouwd is geweest met Hanny Michaelis.
Destijds is Staal naar India gegaan om daar Sanskriet te studeren. Hij raakte vooral geïnteresseerd in rituelen, waarover hij een dik – en in wetenschappelijke kring – beroemd boek schreef. In India verkeerde hij in de hogere klasse van de brahmanen, en hij heeft daar ook zijn latere vrouw ontmoet. Ik heb hem nooit gevraagd of hij op haar verliefd is geweest. Ik acht het waarschijnlijk dat hij zijn werk in India niet had kunnen doen wanneer hij bekend had gestaan als homoseksueel. Door te trouwen, kreeg hij natuurlijk alle mogelijkheden om door te dringen tot de Indiase maatschappij.
Overigens heeft het huwelijk nog vrij lang stand gehouden. Zijn vrouw is later met hem naar Berkeley gereisd, waar hij hoogleraar werd. Toen Staals homoseksualiteit zich daar in vrijheid kon ontwikkelen, zijn ze ten slotte gescheiden. Zijn vrouw was inmiddels advocaat geworden, met een praktijk in San Francisco die zich vooral richtte op Indiase immigranten. Staal zelf richtte zijn voorkeur sindsdien op mannen, hoewel er ook vrouwen waren die hem aanbeden. Hij viel vooral op jongens van het Aziatische geslacht. Die waren altijd te vinden in zijn woning, daar tegen de bergwand bij Oakland. Op het dak had hij een klein sauna-achtig bad laten bouwen. en als je daar in ging zitten, kon je heel San Francisco zien liggen, de Golden Gate Bridge en Treasure Island. Heel wat jonge jongens hebben daarin gezeten.
Of Staal, zoals Hilberdink schrijft, ‘beeldschoon was’, durf ik in mijn ondeskundigheid over de soort niet te zeggen, maar voor zijn leeftijd zag hij er bijzonder goed uit. Hij trainde veel, hield zijn lichaam bij, zwom dagelijks en ging regelmatig uit surfen. Ik had gedacht dat hij veel ouder zou worden dan 81.
(W.F.Hermans, M.Pam, F, Staal)
Ik denk alleen dat hij na zijn pensioen beter niet naar Thailand had kunnen verhuizen. Hij leek nogal in de greep van de jonge jongens, die soms via de Canadese grens, en achterin de kofferbak, de Verenigde Staten waren binnengesmokkeld.
Zijn prachtige woning in Oakland heeft hij verkocht en naar het schijnt, is zijn vermogen in Thailand snel opgeraakt, toen bleek dat hij ook het hele gezin van zijn jonge vriend moest onderhouden. Af en toe bereikte mij een noodkreet, maar in Thailand heb ik hem nooit opgezocht. Over zijn dood (1930-2012) las ik op het internet. Voor zover ik weet, is niemand met zijn biografie bezig.