Baden-Baden: Dostojevski verloor er zijn hele fortuin

Schaken

Baden-Baden, in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, is een mondain stadje met een lange traditie van gokken en spelen. In 1867 verloor Dostojevski zijn hele vermogen in het plaatselijke casino. Zelfs de kleren van zijn vrouw Anna moest hij inleveren.

Baden-Baden

Om weer aan geld te komen, moest Dostojevski – tot geluk van de Literatuur – weer boeken gaan schrijven. Hij deed dat als een razende. Zijn roman De speler is uit zijn gokverslaving voortgekomen.

Maar er wordt niet alleen roulette in Baden-Baden gespeeld. Er zijn in Baden-Baden ook enkele beroemde schaaktoernooien gehouden. Misschien is de eerste, een dubbelrondige tienkamp uit 1870, wel het beroemdste.

Voor het eerst werden er schaakklokken gebruikt en ging de remise tellen voor een half punt. Prins Mihail Sturdza van Moldavië was de president van het toernooicomité. Die andere Russische schrijver Toergenjev diende onder hem als vicepresident, terwijl baron Von Kolisch de functie bekleedde van secretaris. Het toernooi was nog geen dag oud of de oorlog tussen Frankrijk en Pruissen brak uit. Niet ver van de toernooizaal in het Kurhaus kon je de kanonnen horen bulderen. Een van de deelnemers, de Duitser Adolf Stern, werd opgeroepen door de dienst en moest na de vijfde ronde het toernooi verlaten. Vanuit het slagveld bij Sedan zou hij twee maanden later een kaart sturen met de tekst: “Keizer Napoleon is mat gezet”.

Anderssen

In weerwil van alle tegenslagen werd het een geweldig toernooi, dat gewonnen werd door Adolf Andersson. Die had vier jaar tevoren zijn toen nog officieuze wereldtitel aan Steinitz verloren, maar in Baden-Baden wist hij zijn grote rivaal twee maal te verslaan. Eén van de overwinningen is een klassieker geworden. U vindt die partij hieronder. Anderssen kreeg voor zijn zege drieduizend franken, een kapitaal in die tijd.

Ook het toernooi uit 1925 is niet weg te denken uit de schaakgeschiedenis. Het werd de grote triomf van Aljechin, over wie werd gezegd: “Capablanca is de wereldkampioen, Lasker was de wereldkampioen, maar Aljechin schaakte als de wereldkampioen”.  Vooral Aljechins overwinning op Réti deed de wereld versteld staan. Maar niet alleen toen. Wie de partij vandaag naspeelt, wordt nog altijd getroffen door de verbeeldingskracht en durf, waarmee Aljechin zijn tegenstander tegemoet trad. Ook deze partij vindt u hieronder.

Na 143 jaar probeert Baden-Baden iets van zijn glorie als schaakstad te herstellen. De plaatselijke schaakclub heeft onlangs de Duitse titel veroverd, vooral dankzij grootmeesters die uit alle landen ter wereld worden ingevlogen. Wereldkampioen Anand, woonachtig in India, speelt aan het eerste bord van Baden-Baden. Het zijn natuurlijk wel andere tijden. De dubbelrondige zeskamp die er deze maand wordt gehouden, is niet meer gefinancierd door rijke adellijke heren, maar door een sponsor die Grenkeleasing AG heet. Het Kurhaus is het Brenners Park Hotel & Spa geworden.

Na de eerste turnus gaat de jonge Italiaan Fabiano Caruana op kop, een half punt voor Anand. Het lijkt erop dat Caruana zich hersteld heeft van zijn zeperd in Wijk aan Zee, waar hij niet voldeed aan de verwachtingen. Zijn overwinning op de Duitse favoriet Naiditsch vindt u hieronder.

Steinitz-Anderssen (Baden Baden 1970)
1. e2-e4 e7-e5 2. Pb1-c3 Lf8-c5 3. f2-f4 d7-d6 4. Pg1-f3 Pg8-f6 5. Lf1-c4 c7-c6 6. f4xe5 d6xe5 7. Dd1-e2 Pb8-d7 8. d2-d3 b7-b5 9. Lc4-b3 a7-a5 10. a2-a3 Dd8-b6 11. Pc3-d1 a5-a4 12. Lb3-a2 O-O 13. Pd1-e3 Lc8-a6 14. Pe3-f5 b5-b4! 15. a3xb4 Db6xb4+ 16. c2-c3 Db6-a5 17. Pf3-g5 Ta8-d8 18. De2-f3 Da5-b6 19. La2-b1 a4-a3 20. b2-b4 Lc5xb4!

Een loperoffer, Anderssen in zijn element.

21. c3xb4 Da5xb4+ 22. Ke1-e2 a3-a2 23. Lc1-d2 Db4-b5 24. Ta1xa2 Pd7-c5 25. Ta1xa6 Db5xa6 26. Ld2-b4?

Ziet er sterk uit, maar het antwoord is nog sterker.

26. … Td8-b8! 27. Lb4xc5 Tb8-b2+ 28. Ke2-e3 Da6-a5!

Diagram1Steinit-Anderssen

Wijst naar het dodelijke veld d2.

29. Th1-d1 Da5xc5+ 30. d3-d4 e5xd4+ 31. Ke3-f4 h7-h6 32. Pg5-h3 Tf8-e8 33. Df3-d3 g7-g5+ 34. Kf4-f3 g5-g4+! 35. Kf3-g3 Te8xe4 36. Dd3-f1 Dc5-e5+ 37. Kg3-h4 g4xh3+ 38.Kh4xh3 Tb2-b3+ 39. g2-g3 Te4-f4!

Steinitz wordt helemaal kapot gespeeld.

40. Pf5xh6+

Want 40. Ph4 Th4x+! 41. Kh4x Dh5 mat.

40. … Kg8-f8 41. Df1-c4 Tf4-h4+ 42. Kh3-g2 Th4xh2+ 43. Kg2xh2 De5xg3+ 44. Kh2-h1 Dg3-h3+ 45. Kh1-g1 Tb3-g3+

en wit gaf op. Een reusachtige partij.

Reti-Aljechin (Baden Baden 1925)
1. g2-g3 e7-e5 2.  Pg1-f3 e5-e4 3. Pf3-d4 d7-d5 4. d2-d3 e4xd3 5. Dd1xd3 Pg8-f6 6. Lf1-g2 Lf8-b4+ 7. Lc1-d2 Lb4xd2+ 8. Pb1xd2 O-O 9. c2-c4! Pb8-a6! 10. c4xd5 Pa6-b4 11. Dd3-c4 Pb4xd5 12. Pd2-b3 c7-c6 13. O-O Tf8-e8 14. Tf1-d1 Lc8-g4 15. Td1-d2 Dd8-c8 16. Pb3-c5 Lg4-h3! 17. Lg2-f3 Lh3-g4 18. Lf3-g2 Lg4-h3 19. Lg2-f3 Lh3-g4 20. Lf3-h1

Hij wil geen remise. Daar zal hij later spijt van krijgen.

20. … h7-h5! 21. b2-b4 a7-a6 22. Ta1-c1 h5-h4 23. a2-a4

Te traag. Na 23. e4! was de strijd in volle gang geweest. Nu weet Aljechin het initiatief naar zich toe te trekken.

23. … h4xg3 24. h2xg3 Dc8-c7 25. b4-b5 a6xb5 26. a4xb5 Te8-e3!!

Diagram2Reti-Aljechin

Een briljant torenoffer, midden op het bord. Uiteraard gaat 26. fe3x Dg3x+ niet, maar er dreigt ook nog 27. … Tg3x. Aljechin heeft hier diep moeten rekenen.

27. Pd4-f3

Réti had hier, zo bleek later, beter 27. Lf3! kunnen doen.

27. … c6xb5 28. Dc4xb5 Pd5-c3! 29. Db5xb7

Verliezend was 29. Dc4 b5!

29. … Dc7xb7 30. Pc5xb7 Pc3xe2+ 31. Kg1-h2

Of 31. Kf1 Pg3x+ 32. fg3x Lf3x 33. Lf3x Tf3x+ 34. Kg2 Taa3 35. Tf8+ Kh7 36. Th1+ Kg6 37. Th3 Tfb3, met groot voordeel.

31. … Pf6-e4! 32. Tc1-c4

Nog de beste verdediging.

31. … Pe4xf2 33. Lh1-g2 Lg4-e6! 34. Tc4-c2 Pf2-g4+ 35. Kh2-h3

Na 35. Kh1 Ta1+ gaat het nog sneller.

35. … Pg4-e5+ 36. Kh3-h2 Te3xf3 37. Td2xe2 Pe5-g4+ 38. Kh2-h3 Pg4-e3+ 39. Kh3-h2 Pe3xc2 40. Lg2xf3 Pc2-d4

en Réti gaf het op. Na 41. Te3 Pf3x+ 42. Tf3x Ld5 verliest hij een stuk. Ook een reusachtige partij.

Caruana-Naiditsch (Baden Baden 2013)
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 a7-a6 6. Lc1-e3 e7-e5 7. Pd4-b3 Lf8-e7 8. Dd1-d2 Pf6-g4 9. g2-g3 O-O 10. O-O-O a7-a5 11. Kc1-b1

Volgens Naiditsch helemaal niet goed. Hij dacht zelf dat hij gewonnen praktisch gewonnen stond.

11. … a5-a4 12. Pb3-c1 a4-a3! 13. b2-b3 Pg4xe3 14. Dd2xe3 Le7-g5 15. f2-f4 Lg5-h6 16. Pc1-d3 Pb8-c6 17. h2-h4 Pc6-d4

Dit eist vermoedelijk te veel van de stelling. Het paard is kwetsbaar, in die zin dat het wit de gelegenheid geeft voor een kwaliteitsoffer.

18. Pd3-b4 Lc8-g4 19. Td1-d2 Ta8-c8 20. Pb4-d5 f7-f5?! 21. Lf1-c4 Kg8-h8 22. Td1xd4!

Diagram3Caruana-Naiditsch

Nu het paard is opgeruimd, neemt wit de aanval over.

22. … e5xd4 23. De3xd4 Lg4-f3 24. Th1-e1 f5xe4 25. Pc3-b5 Tc8-c6 26. c2-c3 Dh3-d7 27. Pb5xa3 Dd7-h3 28. Tf1-g1 Dh3-h2 29. Pa3-b5 Tf8-a8 30. a2-a3 e4-e3 31. Tg1-e1 e3-e2 32. Dd4-e3 Dh2-g2?

Jammer! Na 32. … Dg3x! was de strijd in volle gang.

33. Pb5-d4 Tc6xc4 34. b3xc4 Lf3-h5 35. Pd4xe2 Ta8-e8 36. Pd5-e7! g7-g5?

Een laatste fout. Met 36. … g6 had zwart nog tegenstand kunnen bieden.

37. f4xg5 Lh6-f8 38. Pe2-f4

en zwart gaf op. Op 38. … Df3x volgt 39. Df3x Lf3x 40. Peg6+ en wint.

Het Parool, 16 februari 2013