Het gebeurde afgelopen zondag tijdens het programma Zomergasten, toen Hans Teeuwen een sigaret opstak. In de studio kringelde rook op en het internet ontplofte. Op Twitter werd het onmiddellijk een hot item. De volgende dag stonden de kranten er vol van en werden mogelijke sancties uitgebreid besproken.
Inderdaad kwam de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit onmiddellijk in actie. Die legde een boete op van zeshonderd euro. Er wordt nog op gestudeerd wie de boete thuisgestuurd krijgt: Teeuwen, de studiobeheerder of de VPRO.
Wat maakte die sigaret zo bijzonder? Die zondagavondse sigaret voelde zelfs bij mij – een fervente antiroker – als een verademing. Hoe kan dat?
Tegen NRC/Handelsblad heeft Hans Teeuwen gezegd dat hij de sigaret zo maar in een opwelling opstak, maar dat geloven wij natuurlijk niet. Zijn optredens zien er vaak geïmproviseerd en chaotisch uit, maar in werkelijkheid doet Teeuwen niets onvoorbereid. Hij is een vertegenwoordiger van de Louis van Gaalschool, die zegt dat je tenminste duizend keer moet oefenen om iets te kunnen. Dat geldt zowel voor een balletje hoog houden als voor een conference of een liedje zingen.
De actie van Teeuwen moet dus net zo zorgvuldig zijn voorbereid als het stelen van de Koh-i-noor door de Pink Panter. Ongetwijfeld brandde het pakje sigaretten al in Teeuwens broekzak, toen hij de studio binnenkwam. Van te voren heeft hij natuurlijk ook nagedacht over een lucifers of een aansteker. Ik suggereer niets, maar mogelijk heeft Teeuwen nog even met Wilfried de Jong overlegd over dat asbakje. In rookvrije televisiestudio’s komen asbakjes natuurlijk niet zo maar uit de lucht vallen.
Daarnaast had de sigaret van Teeuwen duidelijk een symbolische waarde. Hij kan niet anders dan een verwijzing zijn naar De Gezonde Roker, de website die Theo van Gogh erop nahield voordat hij werd doodgestoken. Tegen NRC/Handelsblad heeft Teeuwen gezegd dat hij de sigaret opstak, omdat hij nu eenmaal aan roken verslaafd is. Hij zou wel graag van zijn verslaving af willen, maar dat lukt steeds maar niet. Hij liet de interviewer braaf weten dat hij, nu hij op het punt staat vader te worden, nog beter zijn best gaat doen om van het roken af te komen. Dat is de edele kunst van het verneuken.
En toch voelde die sigaret als een opluchting.
Verslaving is niets anders dan een vorm van afhankelijkheid, maar het paradoxale is juist dat het Teeuwen met het opsteken van die sigaret ook een vlag opstak voor de vrijheid. Hij deed iets wat niet mag, hij lapte iets aan zijn laars, hij had schijt aan iets. Wie als teken van onaangepastheid van Teeuwen verlangde dat hij tijdens Zomergasten de boel op stelten zou zetten, heeft het werkelijke moment gemist. Een theatervoorstelling is iets heel anders dan een interview op televisie, zoals een theaterpersonage niet gelijk staat met de werkelijke persoon. Het onverwachte is juist dat Hans Teeuwen niet altijd de bekkentrekker blijkt te zijn, die velen graag in hem zien.
Medelijden heb ik met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Het is altijd vervelend voor het oog van de natie een beslissing te moeten nemen, waarmee je je belachelijk maakt. Ik kan mij voorstellen dat de ambtenaar die de brief heeft moeten schrijven na afloop van dat lullige klusje een sigaretje op heeft gestoken. In de rokersruimte, uiteraard.
de Volkskrant, 1 augustus 2013